امروز که بیست و ششم شهریور، مصادف با نخستین روز از ماه ربیع الاول و سالروز هجرت رسول اکرم (ص) از مکه به مدینه است، بهانه ای شد تا ضمن بررسی برخی آیات و روایات در زمینه هجرت به هجرت تاریخ ساز پیامبر اعظم(ص) بپردازیم. گاهی خدا در قرآن از هجرت یاد می کند تا به مسلمانان بگوید که برای یادگیری هجرت کنید؛ در روایات نیز آمده که برای حفظ دین ممکن است لازم باشد تا از شهر خود به جایی دیگر بروید و گاهی در قرآن به هجرت درونی اشاره می شود تا انسان ها از گناهان خود هجرت کنند.
هجرت در لغت به معنای جدا شدن از چیزی است و به ترک وطن و کاشانه نیز به این جهت هجرت گویند که جدا شدن از خانه و سرزمین است. عوامل مختلفی می تواند موجب هجرت شود اما قرآن کریم از هجرتی به نیکی یاد می کند که برای رضای خدا و به سوی سرزمینی باشد که بتوان در آن، دین خویش را حفظ و آموزه های آن را اجرا کرد.
در آیه ۱۰۰ از سوره نساء و دیگر آیات مربوط به هجرت، قرآن کریم به مسلمانان دستور می دهد که اگر در جامعه ای، نمی توانند وظیفه خویش را انجام دهند، باید به منطقه امن دیگر هجرت کنند، زیرا اسلام محدود به مکان و محیطی معین نیست. بنا بر این علاقه به زادگاه و امثال آن، نمی تواند عذری برای هجرت نکردن باشد.
هدف آفرینش انسان، بندگی خداوند است، آن بندگی که رمز آزادگی، سرفرازی و پیروزی انسان در تمام امور باشد. بنابراین هرگاه این هدف اساسی در مکانی دست یافتنی نباشد، باید از آن جا هجرت کرد زیرا زمین خدا وسیع است و باید به نقطه ای قدم نهاد که امکان دسترسی به این هدف میسر باشد. امیرمومنان علی(ع) فرمود: بهترین شهرها، شهری است که تو را پذیرا شود و وسائل پیشرفت تو را فراهم کنند.
هجرت، قانونی همیشگی برای همه مکان هاست. یعنی هرگاه در جایی، آزادی مسلمانان به طور کامل سلب شود و ماندن در آن جا نتیجه ای جز زبونی و ترک وظایف الهی نداشته باشد، وظیفه مسلمانان است که به مکان هایی هجرت کنند که در آنها آزادانه به آیین خویش بپردازند.
خدا در آیه ۵۶ سوره عنکبوت بندگان خود را چنین راهنمایی می کند «ای بندگان من که ایمان آورده اید و هم اکنون برای وظایف دینی خود، تحت فشار دشمن هستید، زمین من وسیع است. به جای دیگر هجرت کنید و تنها مرا بپرستید.» از آیه ۴۱ سوره نحل نیز می توان درباره هجرت این گونه برداشت کرد که شخص مسلمان نباید میدان را خالی کند بلکه باید تا آنجا که ممکن است در مقابل سختی ها ایستادگی کند و هرگاه تحملِ آزار دشمن، نتیجه ای جز جرات یافتن و جسارت او و نیز تضعیف مسلمانان نداشت، باید هجرت کرد و با هجرت قدرت بیشتر به دست آورد و حق را برپا کند.
از نظر اسلام، هجرت تنها به هجرت مکانی خلاصه نمی شود بلکه قبل از آن باید هجرتی روحی داشت، هجرتی از تاریکی به سوی نور و دوری جستن از آنچه با کمالات انسانی مغایر است. حضرت علی (ع) فرمود: مهاجران واقعی، کسانی هستند که از گناهان، هجرت می کنند و مرتکب آن نمی شوند.
بررسی تاریخ اسلام نشان می دهد که دو موضوع هجرت و جهاد، عامل پیروزی اسلام در برابر دشمنان نیرومند، بوده است و لذا هجرت سبب بقای اسلام و جهانی شدن آن و جهاد موجب بالندگی آن شده است. اکنون نیز هجرت در بسیاری از جوامع که امکان اجرای احکام اسلامی در آنها نیست، می تواند در رساندن پیام اسلام به گوش جهانیان، رهگشا باشد. مهمترین نتیجه هجرت، دستیابی به مکانی است که بتوان در آن، خداوند را بندگی و به وظایف خویش عمل کرد.
ثبت دیدگاه