هر سال آبان که میشود، شاخص آلودگی هوا بالا میرود، در تهران و کلانشهرها این شاخص به بالای ۱۰۰، بالای ۱۵۰ و بالای ۲۰۰ می رسد، همین طور بالا و بالاتر میرود تا مگر بادی بوزد، بارانی ببارد. مدیران نیز روز قبل از هوای آلوده در استانداردی مینشینند و برای تعطیلی مدارس و ادارات تصمیم میگیرند. تصمیمی که گاه تا نیمه شب تغییر میکند. خبرنگاران و روزنامه نگاران هم دست به قلم میشوند و گزارش مینویسند که هوای آلوده چقدر خطرناک است. چه بیماریهایی را تشدید میکند. ورودی بیمارستانها دو برابر شده است. وزارت بهداشت هم توصیه می کند که کودکان، زنان باردار، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی در خانه بمانند.
داستانی تکراری که هر سال در نیمه دوم سال تکرار میشود و با آمدن بهار دوباره تا سال بعد فراموش میشود، خودروهای آلاینده تک سرنشین در شهرها تردد میکنند، حمل و نقل عمومی ناکارآمد است، بنزینها استاندارد نیستند. خودورها فرسوده و آلاینده و صنایع و خانهها هم دود مضاعف تولید میکنند. راه حلها هم روی کاغذ مانده است و هزار بهانه برای اجرا نکردن آنها هست، از ابلاغ نشدن دستور وزیر تا ندادن بودجه سازمان برنامه و بودجه یا … قصه تکراری که برای همه آشناست. این است که گزارش رسانهها نیز تکراری شده و حرف تازهای ندارد.
دو سال پیش گزارش آلودگی هوا را با تیتر «هوای پاک؛ قانونی بدون بودجه، پشتوانه اجرایی و قضایی» در پژوهش ایرنا منتشر شد. اینبار هم که خواستیم گزارش جدیدی در این زمینه بنویسیم، رئیس اداره سلامت هوای وزارت بهداشت میگوید: «دادههای گزارش دو سال پیش تا امروز فرقی نکرده است.»
«عباس شاهسونی» رئیس اداره سلامت هوای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بعد از دو سال از مصاحبه قبلی خود درباره آلودگی هوا با پژوهشگر ایرنا میگوید: روند اجرای قانون هوای پاک نسبت به سال ۱۴۰۰ هیچ تغییری نکرده است، فقط شاید تعداد روزهای هوای پاک و آلوده در یکی دو سال اخیر یک مقدار فرق کرده باشد.
وی میافزاید: میانگین غلطت آلایندههای هوا در سال ۱۴۰۱ در تهران ۳۸.۳ میکروگرم در مترمکعب بوده است که نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۶ میکروگرم افزایش داشته است. در واقع در چند سال اخیر سال ۱۴۰۱ رکوردار افزایش غلظت ذرات معلق در تهران به میزان ۲۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ است و وضعیت بدتر شده است. این شاخص در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۲ بوده است که میزان آن بیش از ۷ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است.
به گفته وی، این اعداد نشان میدهد که روند وضعیت آلودگی هوا در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ با افزایش غلطت آلایندهها همراه بوده و بدتر شده است. در مورد وضعیت سال ۱۴۰۲ هنوز نمیتوان ارزیابی دقیقی داشت زیرا مهمترین روزهایی که افزایش غلظت آلاینده های هوا را داریم در نیمه دوم سال و به خصوص ۴ ماه پایانی سال است.
رئیس اداره سلامت هوای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ادامه میدهد: در کل کشور نیز همین روند را شاهد هستیم. بنابراین اقدامات دولت و دستگاههای اجرایی به بهبود وضعیت آلودگی هوا و کاهش غلظت آلایندهها در کشور منجر نشده است.
از او میپرسیم که در دو سال اخیر چه اقدامی برای بهبود آلودگی هوا و اجرای قانون هوای پاک انجام شده است. پاسخ میدهد: در دو سال گذشته اقدام خاصی در مسیر اجرای قانون هوای پاک در کشور انجام نشده است و همچنان اجرای این قانون مشکل دارد. تقریبا در همان وضعیت سال ۱۴۰۰ قرار داریم و همان مسائلی که دو سال پیش به شما گفتم هنوز هم وجود دارد. دستگاههای مختلف همچنان وظایف خود را اجرا نمیکنند البته مشکلات بودجهای هم هست و همچنان بودجههای لازم برای اجرای این قانون به دستگاهها اختصاص داده نمیشود و در واقع همان موضوعاتی که در مصاحبه دو سال پیش با ایرنا داشتم همچنان وجود دارد. اتفاق جدیدی نیفتاده است و پیشرفت خاصی نداشتیم.
شاهسونی میگوید: فقط میتوانیم بگوییم در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۳.۵ درصد روزهای با هوای پاک داشتیم، ۵۶.۵ درصد در محدوده قابل قبول، ۲۲ درصد در محدوده آلوده برای گروههای حساس، ۶.۳ درصد در محدوده هوای ناسالم برای همه، ۸۸ صدم درصد در محدوده هوای خیلی ناسالم و ۷۷ صدم درصد در محدوده هوای خطرناک بوده است و نسبت به سال ۱۴۰۰ تعداد روزهای با هوای خوب کاهش پیدا کرده است.
رئیس اداره سلامت هوای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره مصرف مازوت نیز به پژوهشگر ایرنا میگوید: مصرف مازوت عمدتا در فصل زمستان است زیرا با توجه به اینکه هوا سرد میشود، میزان مصرف گاز طبیعی در منازل افزایش پیدا میکند و با افت فشار گاز مواجه میشویم. بنابراین به نیروگاهها گاز نمیرسد و مجبور میشوند از مازوت استفاده کنند. البته هنوز با توجه به اینکه به اوج فصل سرما نرسیدهایم مصرف مازوت شروع نشده است. وقتی مازوت سوزانده میشود دی اکسید گوگرد و برخی ذرات معلق در هوا افزایش پیدا میکند.
با این اوصاف در گزارش جدید درباره وضعیت آلودگی هوا باید گفت همچنان مهمترین منابع آلودگی هوا در تهران، خودروهای فرسوده و دیزلی هستند راه حل هم اجرای قانون هوای پاک است که بر زمین مانده است، اعلام راه حلهایی مثل برقی کردن خودروها هم در ایران راه حلهای فانتزی است زیرا نه زیرساخت آن را داریم و نه تکنولوژی های موجود در کشور اجازه آن را میدهد.
گزارش دو سال پیش ایرنا را با عنوان «هوای پاک؛ قانونی بدون بودجه، پشتوانه اجرایی و قضایی» منتشر شد که دوباره بازنشر میشود.
هوای پاک؛ قانونی بدون بودجه، پشتوانه اجرایی و قضایی
« باوجود گذشت سالها آلودگی هوا در کلانشهرها همچنان بدون مانع جولان میدهد و مردم در نقاط مختلف کشور از آن رنج جسمی و روحی میبرند، هنوز بودجهای برای اجرای قانون هوای پاک اختصاص نیافته و مزیت رقابتی برای تولیدکنندگان خودرو و بنزین در داخل فراهم نشده تا این بحران به سوی راهکار پیش رود.
سالهاست، در اقصی نقاط کشور به خصوص در کلانشهرهایی مثل تهران، کرج، اصفهان، اراک و تبریز موضوع آلودگی هوا به یک مساله مزمن و لاینحل تبدل شده است، صنایع آلاینده در اطراف شهرهای بزرگ بدون هیچ مانعی جولان میدهند و هر روز بر تعداد خودروها و موتورسیکلتهای آلاینده افزوده میشود و میزان بیماریهای جسمی و روانی ناشی از آلودگی هوا در کودکان، سالمندان و همه اقشار مردم در میان دود و آلایندههای بیماریزا رو به افزایش است.
دولت و مجلس از سال ۱۳۹۶ دست به کار شدند تا برای حل این معضل قدیمی کاری کنند و قانون هوای پاک را مصوب کردند. این قانون ۲۵ تیر ۱۳۹۶ تصویب شد اما از تصویب تا اجرای آن راههای نرفته زیادی است، قانونی که بدون بودجه و اقدام عملی درخور همچنان بر زمین مانده و خاک میخورد و حتی تکرار گلایههای مردم و بیماران نفس بسته و مرگ و میرهای مرتبط، گرهای از این کلاف پیچیده قدیمی باز نکرده است.
مهمترین آلاینده هوا در ایران ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون است. میانگین غلظت این ذرات در سالهای ۹۲ تا ۹۹ در کشور ۳۱ میکروگرم در مترمکعب و تقریبا ۶ برابر میزان حد مجاز توصیه شده سازمان بهداشت جهانی است. بیشترین آن در زابل است که ۱۴ برابر حد مجاز است
مهمترین منابع آلودگی هوا طبیعی مثل گرد و غبار، طوفان و آتش سوزی یا انسان ساخت مثل خودروها،صنایع و آلایندههای مربوط به بخشهای خدماتی و خانگی است. بر اساس قانون ۳۴ مادهای هوای پاک؛ آلودگی هوا، عبارت است از انتشار یک یا چند آلاینده اعم از آلایندههای جامد، مایع، گاز، پرتوهای یون ساز و غیر یون ساز، بو و صدا در هوای آزاد، به صورت طبیعی یا انسان ساخت، به مقدار و مدتی که کیفیت هوا را به گونهای تغییر دهد که برای سلامت انسان و موجودات زنده، فرآیندهای بوم شناختی (اکولوژیکی) یا آثار و ابنیه زیانآور باشد و باعث از بین رفتن یا کاهش سطح رفاه عمومی شود.
شاید تنها بندی از قانون هوای پاک که گاهی اجرا شده، ماده مربوط به تعطیلی یا ایجاد ممنوعیت و محدودیت در شرایط اضطرار باشد. در واقع روند مدیریت آلودگی هوا در سالهای اخیر به گونهای بوده که صرفا در روزهای خطرناک اقدام به تعطیلی بخشهایی از جامعه شده است. این در حالی است که تاکنون هیچ گزارش رسمی در مورد اینکه کدام سازمان مسئول در این زمینه به وظایفش عمل نکرده یا نحوه برخورد با خاطیان یا کمکاران در این زمینه چه بوده، رسانهای نشده است.
اجرا نکردن قانون هوای پاک توسط سازمانها و تولیدکنندگان
یکی از دستگاههای مهم تولیدکننده و مسئول، خودروسازان هستند که باید خودروهای با کیفیت و غیر آلاینده تولید کنند، در حالی که همیشه به بهانه حمایت از تولید داخل و اثرات مخرب اقتصادی کاهش تولید خودروهای داخلی و خطر بیکاری کارگران از این وظیفه قانونی شانه خالی کردهاند. شمارهگذاری خودروهای آلاینده ادامه دارد و حد مجاز آلاینده خودروها نیز که قرار بود از سوی سازمان استاندارد، اعلام شود، اجرا نشده است. الزام انجام معاینه فنی خودروها نیز اگر چه اقدامی مثبت بوده اما این اقدام هم مانع از گسترش آلودگی هوا نشده است.
بر خلاف کشور ما که هنوز مسیر تولید خودروهای استاندارد ناهموار است، در اتحادیه اروپا از سال در سال ۱۹۹۹ «دستورالعمل برچسبگذاری خودرو» (دستورالعمل ۱۹۹۹/۹۴/EC) اجرا شده است. بر اساس این دستورالعمل هر خودرو مصرفی در این اتحادیه مستلزم برخورداری از شناسه نمایش کارایی سوخت خودرو و میزان انتشار گاز CO۲ شده است.
بر این اساس استانداردهای میانگین انتشار CO۲ برای دوره ۱۹-۲۰۱۵ برای خودروهای سواری ۱۳۰ گرم CO۲ در هر کیلومتر و استاندارد انتشار گازهای گلخانهای برای سالهای ۲۰۲۰-۲۰۲۴، ۹۵ گرم CO۲/km تعیین شد. اما در برنامه بعدی اتحادیه اروپا تحت عنوان ابتکار «مناسب برای ۵۵»، اتحادیه اروپا اهداف جدیدی را برای انتشار گاز CO۲ تعیین کرد. از جمله کاهش ۵۵ درصدی در انتشار گازهای گلخانهای توسط خودروهای سواری در سال ۲۰۳۰ (در مقایسه با سال ۲۰۲۱) و یک هدف در سال ۲۰۳۵ که عملاً تمام خودروهای سبک جدید را ملزم به انتشار صفر درصد گاز دی اکسید کربن کرده است.
طبق این گزارش، در سال ۲۰۱۹ میلادی ، ۱۱ میلیون خودروی سبک در اتحادیه اروپا فروخته شد. میانگین مصرف سوخت خودروهای سبک در سال ۲۰۱۹ به ۶ لیتر معادل بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر رسید. این رقم در سال ۲۰۰۵ میلادی ۷ لیتر بود. در واقع این امر نشان دهنده کاهش سالانه یک درصدی مصرف سوخت در خودروها در سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۹ بوده است، در حالی که متوسط مصرف سوخت خودروهای تولید داخل ایران به مراتب بیش از این میزان است.
برآوردهای اولیه نشان میدهد که ۲۰۲۰ سال بسیار مهمی برای بازار خودروهای سبک اروپا بوده است، زیرا تولیدکنندگان مجبور بودند از هدف جدید شدت انتشار دی اکسید کربن یعنی ۹۵ گرم CO۲ در کیلومتر برای خودروهای سواری و ۱۴۷ گرم گاز کربنیک در کیلومتر برای خودروهای تجاری سبک پیروی کنند. میانگین وزنی انتشار گاز CO۲ در خودروهای سبک در اتحادیه اروپا بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ به میزان بی سابقه ۱۱ درصد کاهش یافته است.
براساس قانون هوای پاک، تمام خودروسازان از ابتدای سال ۱۳۹۸ باید خودروهایشان را مطابق با استاندارد یورو ۵ تولید میکردند که به بهانه تحریم، اجرای این قانون را به عقب انداختند و قرار شد از اول فروردین ۱۳۹۹، این قانون اجرا شود. اما هنوز تعداد اندکی از خودروهای تولید داخل از جمله خودروهای جدیدی مثل تارا، شاهین، دنا پلاس با استاندارد یورو ۵ تولید میشوند، تولیدکنندگان خودروها در ایران وعده دادهاند که از ابتدای سال ۱۴۰۱ همه خودروهای داخلی را با استاندارد یورو ۵ تولید میکنند که امید میرود با عمل این تعهد شاهد بهبود کیفیت هوای کلانشهرها باشیم.
ثبت دیدگاه